De luchthaven Atatürk in Istanbul was zo goed beveiligd, dat er rijen bij de ingang ontstonden. Een ideaal doelwit voor terroristen. Hoe beveilig je een vliegveld?

Het was één grote chaos waarbij iedereen zijn best deed te helpen, na de aanslag dinsdagavond op de luchthaven Atatürk in Instanbul. Omstanders tilden gewonden in rolstoelen, renden naar taxi’s die de slachtoffers naar ziekenhuizen brachten. Ambulances reden af en aan. In de internationale vertrekhal hielden reizigers zich schuil, liggend op de grond. Anderen vluchtten naar buiten.

Strenge beveiliging, toch veel doden

Maar het gevaar kwam niet uit de hal, de aanslagen werden daar buiten gepleegd. Turkije scherpte de afgelopen maanden de beveiliging van de luchthaven flink aan. Er werden gewapende beveiligers rond de luchthaven gestationeerd. Er kwamen poortjes bij de ingangen: niemand kon nog ongecontroleerd de hal in.

En die maatregelen lijken te hebben gewerkt: van de drie terroristen wist één binnen te komen. Hij baande zich al schietend een weg naar binnen, en werd neergeschoten door een beveiliger. De terrorist kon zich uiteindelijk wel opblazen, blijkt uit beelden die over social media gaan, maar toen had iedereen zich al uit de voeten gemaakt.

De anderen konden, zoals het er nu naar uitziet, niet naar binnen komen: één blies zich waarschijnlijk op bij de poortjes bij de ingang, net buiten de hal, de andere terrorist blies zich op bij parkeerplekken.

Toch vielen er veel, heel veel slachtoffers: zeker 36 doden en 142 gewonden. Bij de aanslagen op de luchthaven van Zaventem bij Brussel, die bij de incheckbalie plaatsvonden, kwamen 16 personen om het leven.

Hoe kan het dat een aanslag die buiten de drukke hal plaatsvindt, toch zoveel doden eist?

Rijen verplaatst

De strenge veiligheidsmaatregelen bij de Turkse luchthaven hebben de drukte van binnen naar buiten verplaatst. Omdat iedereen gecontroleerd wordt, ontstaan er rijen voor de luchthaven. Die zijn een makkelijk doelwit voor terroristen.

De aanslagen in Turkije tonen aan hoe moeilijk het is een druk vliegveld te beveiligen: het vliegveld had twee tot drie veiligheidslagen: bij de ingang van het vliegveld, bij het inchecken, en soms bij het boarden. Maar altijd geldt: de rijen verschuiven mee naar de buitenste schil, en blijven aantrekkelijk voor terroristen.

Meerdere beveiligingslagen zouden zelfs wel eens terroristen kunnen lokken: bij elke laag ontstaat een nieuwe rij, en dus een extra doelwit, vertelde Philip Baum van Green Light, een adviesbureau op het gebied van het beveiligen van luchtvaart, eerder al tegen de New York Times.

Volgens Baum focussen vliegvelden zich te veel op het controleren van bagage. "Er wordt zo veel tijd gestoken in het in beslag nemen van vloeistoffen en gels, terwijl die in veel gevallen geen enkel gevaar vormen. Die kun je beter inzetten om verdachte personen er uit te pikken."

Dat kan bijvoorbeeld door beveiligers te trainen om verdacht gedrag te herkennen. Veiligheidsexperts pleiten daarnaast voor het inzetten van honden die explosieven ruiken, en slimme camera's die verdachte patronen automatisch signaleren.

Maar, zo waarschuwen critici, de balans tussen veiligheid en een open samenleving moet in tact blijven. "We kunnen iedereen natrekken, passagiers zich laten uitkleden en controleren", aldus Simon Bennett, expert op het gebied van Civiele Veiligheid aan de Universiteit van Leicester, in de New York Times. "Maar heeft iemand dat er voor over om te kunnen vliegen?"

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl